Хэвлэлийн үйлдвэрийн үүсэл хөгжил
Ном хэвлэлийн үйлдвэрийн үүсэл хөгжлийг номын барыг банз, хавтгай самбар зэрэг материал дээр сийлж түүнээсээ гар аргаар дардас гаргах аргаас салж, үсэг бүрийг тусад нь үйлдэж дан салангид хөдөлгөөнт үсэг хэрэглэн номыг өрж ( дан үсгүүдийг нийлүүлэн өрж ) дардас гаргах ажиллагааг механикжуулсан ( хэвлэх станок бий болсон ) тэр үеэс эхлэн тооцдог. Ном хэвлэх санаа анх хэвнээс (штамп) үүсэн гарсан гэж үздэг. Бүр 7-8-аар зууны үед Европт бөс давүү зэрэг материал дээр гоёл чимэглэлийг хэвийн тусламжтайгаар дарж байжээ. Хээ чимэглэл зургийг ашиглан материал дээр дарах замаар нь олон хувь үйлдэх ажиллагааг голдуу хөзөр, бурханы зургийг олшруулан хийдэг байсан байна. Эхэндээ зургийг сийлбэрлэн зургийн тайлбарыг гараар бичдэг байснаа сүүлдээ үг үсгийг сийлбэрлэх болов.
Хэвлэлийн анхны урлал нь эхлээд 2 см зузаантай дал мод, лийр, самарын модон банзыг сайтар өнгөлж дээр нь сэдвээ зурах буюу наагаад хурц үзүүртэй хутгаар хэрэггүй хэсгийг нь ухан авсны дараа хэвлэгдэх хэсгүүд нь жигд гадаргууд товойн үлдэх бөгөөд түүн дээрээ будгаар түрхэж дээр нь цаасаа тавин дараах замаар хэвлэдэг байжээ. Салангид дан үсгийг анх Германы эрдэмтэн Иохон Гутенберг 1440 онд бүтээж ном хэвлэх станокийг хийж иж бүрдэл үйлдвэрийг анх байгуулж ажиллуулжээ.
Үүнээс урьд МЭ 1041-1048 онд Хятадын иргэн Би Шэн анх хөдөлгөөн (дан) үсгийг (шавар хэв) сэдэж хийсэн нь Хятадад нилээн өргөн тархаж байсантай холбоотой. Түүний үсгийн материал шатаасан шавар, мод байсан бол 15 зуунаас хүрэл болж чанар нь өөрчлөгдсөн ч Хятадын ханз үсэг нь хэдэн арван мянган тэмдэгтээс бүрддэгээс болж өргөн хэрэглэгдэж чадаагүй аж. Олон мянган үсгийг өрж байснаас гараар бичих эсвэл сийлбэрлэсэн модон бараар хэвлэх нь илүү амар байсан байх магадлалтай. Тиймээс 19 зууныг хүртэл Хятадын ном хэвлэл гар бичмэл, модон бар, чулуун бар голлож байжээ. 1860 онд Америкийн шашны номлогч У. Гембл Хятадын хөдөлгөөн үсгийг хийх электролиз аргыг нэвтрүүлснээр Хятадад барууны хэвлэлийн текник олноор нэвтэрч ном хэвлэлийн тоо олширч томоохон хэвлэлийн газрууд бий болжээ. Дан үсэг , гараар үсэг өрөх ажилбарыг Немцийн агуу зохион бүтээгч Иохан Гутенберг 1400-1468 онд ном хэвлэлийн үйлдвэрийг анх бүтээн буй болгож Европт анхныхаа үйлдвэрийг байгуулснаар хүн төрөлхтний түүхэнд мартагдашгүй ул мөрөө үлдээж нэрээ мөнхөлсөн юм.
 |
| Иоганн Гутенберг |
Иоганн Гутенберг
Тэрээр 1400.6.24-нд Германы Майнц хотод төрсөн. 1440 онд өөрийн шавь нарын хамт тугалгаар салангид үсэг цутган (анхандаа модон үсэг сийлбэрлэн хэрэглэж байсан гэж судлаачид таамагладаг байна), номөрж, механик аргаар хэвлэн, урьд нь дэлхий дахинд хэрэглэж байсан гар сийлбэрээсгар аргаар дардас гаргах замаар ном хэвлэж байсан аргыг халж ном хэвлэлтийн түүхэнд том хувьсгал хийсэн. Гутенберг мөн үсэг цутгах төхөөрөмжийг зохионбүтээж, үсэг үйлдвэрлэлийн технологийг боловсруулж (түүний дотор пуансон,матриц (эр эм хэв), үсэг цутгахад хэрэглэх металлын хайлшийн бүтэц, жорыг боловсруулжээ. Эцэст нь тэр үед архи, цөцгийн тос хийх болон цаасны үйлдвэрт хэрэглэгддэг байсан эргүүлэгт прессийг хэвлэлтийн ажиллагаанд тохируулан өөрчлөн сайжруулах замаар анхны хэвлэх станокийг бүтээжээ. Ингэж анх 300 гаруйхуудастай номыг салангид үсгээр өрж өөрийнхөө станок дээр хэвлэснээр хэвлэлийн үйлдвэрийн “эцэг” гэгдэх болжээ. Гутенберг бас номын чимэглэлийн зураач, номын урлагийн мастер байсан гэдэг. Гутенбергийн анхны ном нь календарь, Донатын хэлний зүй байсан бөгөөд бүгд 13 тийм ном гаргажээ. 1455 онд тэрбээр зориг гарган 1286 хуудастай (3 400 000 үсгийн тэмдэгт) анхныхаа Библийг хэвлэнгаргажээ. 10 жилийн дараа түүний хэвлэлийн технологи тухайн үеийн соѐн гэгээрлийн төв болж байсан Италид хүрсэн бол дараагийн 10 жилд бүх европт түгэн дэлгэрч 1480 онд түүний хэвлэлийн машин (станок) 110 хотод ажиллаж байв. Тэгээд Америкт 1639 онд, өмнөд африкт 1784 онд, Австралид 1795 онд түгэн дэлгэрчээ.1462 онд Майнц хотыг эзлэгдсэний дараа ном хэвлэлтийн шинэ төв нь Венец болж 15-р зууны сүүлчээр тэнд 150 орчим хэвлэлийн станок ажиллаж байжээ. Гутенбергийн энэхүү гайхамшигт бүтээл ийнхүү Германы бусад хотуудад,дараа нь хөрш зэргэлдээ улс орнуудад дэлгэрсээр ХҮ зууны сүүлч гэхэд Европынхотуудад олон зуун хэвлэх үйлдвэрүүд ажиллаж 40000 гаруй ном 12 сая хувиар хэвлэгдсэн гэсэн мэдээ байдаг. Гутенбергийн бүтээсэн станок 350 гаруй жилийн турш ном хэвлэгчдийн цорын ганц зэвсэг байсаар дөнгөж ХIХ зууны эхнээс сая дараагийн боловсронгуй машин бий болсон байна. Энэ хооронд ХҮ зууны эцэс ХҮI зууны эхнээс алдарт Леонардо да Винчигээс авахуулаад Гутенбергийн машиныг (дан модоор хийгдсэн) өөрчлөн сайжруулах гэсэн оролдлогыг олон зуун зохион бүтээгчид хийсээр ирсэн чтүүнээс давж гарч чадаагүй байна. Гутенбергийн бүтээл дэлхийн соѐлын түүх, хүний нийгмийн түүхийн хөгжилд “Аугаа их дэвшилт, эргэлтийн амьд үр шим болсон” гэж дэлхий нийтээр нэгэн дуугаар хүлээн зөвшөөрсөн билээ. Тэгээд ч дараа дараагийн шинжлэх ухаан, утга зохиол, урлагийн өрнөн дэлгэрэлт, үсрэнгүй хөгжил нь ном хэвлэлтийнүсрэнгүй хөгжилттэй салшгүй холбоотой гэж эрдэмтэн мэргэд дүгнэж бичсэн нь олонтаа. 1998 онд Америкийн нэрт эрдэмтэн Майкл Х. Хартын ”Дэлхийн түүхийн100 аугаа хүн” нэрт номонд хүн төрөлхтний түүх, хүмүүсийн өдөр тутмын амьдралд үзүүлж буй нөлөөг нь үндэслэн 100 хүртэл дараалуулсан жагсаалтад Иоганн Гутенберг нь хятадын цаас зохион бүтээгч Цай Лунь-ийн дараа 8-рт ,К.Колумб, А.Эйнштейн нарын урд бичигдсэн байдаг. Өнөө үед Герман улс дэлхийд хэвлэлийн машин техникийн үйлдвэрлэлээр ч хэвлэлийн үйлдвэрлэлээр ч тэргүүн эгнээнд орж байгаа нь Германы хамгийн агуу хүн Гутенбергийн бүтээл, алдар гавьяатай холбоотой байх аа. Гутенбергийн бүтээл хэвлэлийн аргаар ном хэвлэлтийг хөгжүүлэхийн хамт цаасны эрэлт хэрэгцээг асар ихээр нэмэгдүүлж, янз бүрийн улс орнуудад хэвлэх үйлдвэрүүд олноор байгуулагдаж эхэлсэн аж.Тухайлбал 1465 онд Италид, 1470 онд Франц, Норвегид, 1474 онд Испанид, 1476 онд Англи, Польшид, 1563 онд Орост г.м. Гутенбергийн энэхүү машины халааг тигель машин авсан. Хэвлэлийн гар станок анх гарснаас хойш XIXзууныг хүртэл ном хэвлэлтэнд ашиглагдсан. Анхны бүхэлдээ модоор хийгдсэн станокийг 1800 онд Английн Ч.Стэнхол бүх эд ангийг нь металлаар хийж сайжруулсан бол анхны тигель машиныг 1830-1869 онд И.Адамс/1830/,С.П.Раглс/1839/, Дн.Р.Гордон/1851/, М.Галли/1869/ нар зохион бүтээж боловсронгуй болгожээ.
- Нээлт
No comments:
Post a Comment